Czym jest recydywa w polskim prawie karnym?
Recydywa, w swoim podstawowym ujęciu, oznacza ponowne popełnienie przestępstwa przez osobę, która była już wcześniej karana. To zjawisko stanowi istotny element prawa karnego, wpływając na sposób kwalifikowania czynów oraz wymiar kary. W kontekście prawnym rozróżnia się kilka ujęć recydywy, które mają swoje specyficzne znaczenie i zastosowanie. Oprócz ujęcia jurydycznego, które jest kluczowe dla wymiaru sprawiedliwości, istnieje również rozumienie recydywy w sensie kryminologicznym, ogólnym i penitencjarnym. Zrozumienie tych niuansów jest niezbędne, aby w pełni pojąć, co to jest recydywa i jakie niesie ze sobą skutki.
Definicja recydywy
Recydywa podstawowa: co to jest?
Recydywa podstawowa, nazywana również recydywą zwykłą, stanowi jeden z kluczowych typów tego zjawiska w polskim prawie karnym. Ma ona miejsce w sytuacji, gdy sprawca, który został już skazany za przestępstwo umyślne, w ciągu pięciu lat od odbycia co najmniej sześciu miesięcy kary, popełnia kolejne umyślne przestępstwo podobne. Kluczowe dla tej definicji jest pojęcie przestępstwa podobnego. Zgodnie z przepisami, przestępstwa podobne to te, które należą do tego samego rodzaju przestępstw, są popełnione w celu uzyskania korzyści majątkowej, lub też charakteryzują się użyciem przemocy bądź groźby jej użycia. Zrozumienie tych przesłanek jest fundamentalne dla prawidłowego zastosowania przepisów dotyczących recydywy podstawowej.
Recydywa wielokrotna: co to jest?
Recydywa wielokrotna, znana również jako multirecydywa, to sytuacja, w której sprawca, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności, w ciągu pięciu lat po odbyciu ostatniej kary, ponownie popełnia umyślne przestępstwo. Katalog tych przestępstw jest jednak bardziej specyficzny i obejmuje czyny szczególnie niebezpieczne dla społeczeństwa. Należą do nich między innymi przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, zgwałcenie, rozbój, kradzież z włamaniem, a także inne przestępstwa przeciwko mieniu, jeśli zostały popełnione z użyciem przemocy. Jest to forma recydywy, która sygnalizuje szczególnie negatywne tendencje sprawcy i stanowi podstawę do zaostrzenia wymiaru kary.
Rodzaje recydywy i ich specyfika
Recydywa szczególna: kiedy kara staje się jeszcze surowsza
Recydywa szczególna, zwana również recydywą jurydyczną, stanowi najbardziej restrykcyjną formę tego zjawiska w polskim prawie karnym. Ma ona miejsce, gdy sprawca ponownie popełnia przestępstwo określonego rodzaju, w określonym czasie, po odbyciu określonej części kary. Kluczowe jest tu zaostrzenie kary wobec sprawcy, który dopuszcza się kolejnego czynu. Wprowadzenie recydywy jako okoliczności obciążającej, zgodnie z art. 57 § 2a pkt 1 Kodeksu karnego, oznacza, że sąd musi brać ją pod uwagę przy wymiarze kary. Co więcej, nowelizacja Kodeksu karnego z 1 października 2023 r. wprowadziła obligatoryjne wymierzanie kary powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia w przypadku recydywy podstawowej, co dodatkowo podkreśla jej znaczenie dla surowości sankcji. Przepis art. 64a Kodeksu karnego nakłada na sąd również obowiązek podniesienia minimalnego zagrożenia karą za przestępstwa na tle seksualnym, objęte recydywą, jeśli za popełnienie czynu grozi więcej niż 8 lat więzienia.
Recydywa drogowa: co to jest?
Recydywa drogowa to specyficzne ujęcie zjawiska recydywy, które dotyczy wykroczeń drogowych. Jest ona definiowana jako ponowne popełnienie tego samego wykroczenia drogowego w ciągu 24 miesięcy od popełnienia pierwszego takiego wykroczenia. Przepisy dotyczące recydywy drogowej weszły w życie 1 stycznia 2022 r., a zaostrzone kary zaczęły obowiązywać od 17 września 2022 r. Dotyczy ona szeregu wykroczeń, takich jak prowadzenie pojazdu po spożyciu alkoholu, znaczące przekroczenie prędkości, czy nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu. Celem tych przepisów jest zwiększenie bezpieczeństwa na drogach poprzez wywieranie presji na kierowców, aby przestrzegali przepisów.
Konsekwencje prawne recydywy
Okoliczności obciążające – recydywa a surowość kary
Recydywa, niezależnie od jej konkretnego rodzaju, stanowi poważną okoliczność obciążającą przy wymiarze kary przez sąd. Wpływa ona bezpośrednio na surowość sankcji, prowadząc do jej zaostrzenia. Zgodnie z nowymi przepisami Kodeksu karnego, recydywa jest traktowana jako okoliczność obciążająca, co oznacza, że sąd musi ją uwzględnić przy orzekaniu. W przypadku recydywy podstawowej, ustawa nakłada na sąd obowiązek wymierzenia kary powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia. W przypadku przestępstw seksualnych, gdy za czyn grozi więcej niż 8 lat więzienia, sąd ma obowiązek podnieść minimalne zagrożenie karą. To pokazuje, jak silny nacisk położony jest na zwalczanie powrotu do przestępstwa poprzez odstraszanie i represję.
Mandat za recydywę drogową
W kontekście wykroczeń drogowych, recydywa wiąże się z nałożeniem podwójnego mandatu za popełnione wykroczenie. Wysokość tych mandatów może być znacząca i waha się od 1600 zł za przekroczenie prędkości o 31-40 km/h, aż do 5000 zł za jazdę pod wpływem alkoholu lub przekroczenie prędkości o 71 km/h i więcej. Choć recydywa drogowa nie wpływa na podwajanie liczby punktów karnych, jej konsekwencje są odczuwalne również w sferze finansowej i ubezpieczeniowej. Ubezpieczyciele mają wgląd w historię mandatów drogowych, co może skutkować wyższymi składkami OC dla kierowców, którzy dopuszczają się powtarzalnych wykroczeń.
Dodaj komentarz