Kifoza: co to jest i jakie są jej rodzaje?
Kifoza to termin medyczny określający naturalne, łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę grzbietową. Jest to integralna część prawidłowej anatomii człowieka, która odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu pionowej postawy ciała, zwiększaniu objętości klatki piersiowej i amortyzowaniu obciążeń. Warto jednak rozróżnić między fizjologicznym a patologicznym charakterem tej krzywizny, ponieważ jej nadmierne pogłębienie lub nieprawidłowe umiejscowienie może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych.
Kifoza fizjologiczna a patologiczna
Kifoza fizjologiczna, czyli mieszcząca się w normie, występuje naturalnie w odcinku piersiowym i krzyżowym kręgosłupa. Fizjologiczne wygięcie w odcinku piersiowym zazwyczaj mieści się w zakresie od 20 do 40 stopni. Jest ono niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania narządów wewnętrznych, takich jak serce i płuca, a także dla zachowania elastyczności kręgosłupa podczas ruchu. Kifoza patologiczna natomiast to każde wygięcie kręgosłupa, które odbiega od normy fizjologicznej, zarówno pod względem kąta nachylenia, jak i lokalizacji. Dotyczy to sytuacji, gdy wygięcie pojawia się w odcinku szyjnym lub lędźwiowym, gdzie fizjologicznie występują lordozy (wygięcia w przeciwną stronę), lub gdy kifoza w odcinku piersiowym przekracza dopuszczalne wartości.
Kifoza piersiowa i szyjna
Kifoza piersiowa jest najczęściej występującym typem kifozy i jednocześnie stanowi fizjologiczne wygięcie kręgosłupa w tej części. Pogłębiona kifoza piersiowa, często nazywana „plecami okrągłymi”, jest stanem patologicznym, charakteryzującym się nadmiernym wygięciem odcinka piersiowego kręgosłupa ku tyłowi. Może to prowadzić do deformacji sylwetki, zwiększenia wygięcia w odcinku lędźwiowym (tzw. wtórna hiperlordoza lędźwiowa), co z kolei może skutkować bólem pleców oraz przyspieszać zmiany zwyrodnieniowe w stawach kręgosłupa. Z drugiej strony, spłycona kifoza piersiowa, czyli zmniejszenie naturalnej krzywizny, również może być wadą postawy. Kifoza szyjna jest znacznie rzadsza i zazwyczaj stanowi objaw patologiczny, często związany z urazami lub chorobami neurologicznymi, prowadzący do nieprawidłowego ustawienia głowy i bólu karku.
Przyczyny powstawania kifozy
Przyczyny powstawania kifozy, zwłaszcza tej patologicznej, są wielorakie i mogą być związane zarówno z czynnikami wewnętrznymi organizmu, jak i zewnętrznymi nawykami. Zrozumienie tych czynników jest kluczowe dla skutecznego zapobiegania i leczenia.
Czynniki ryzyka i choroby sprzyjające kifozie
Wśród chorób i stanów, które mogą sprzyjać rozwojowi kifozy patologicznej, wymienia się osteoporozę, która osłabia kości i może prowadzić do złamań kompresyjnych kręgów, pogłębiając istniejące wygięcie. Choroba Scheuermanna jest częstą przyczyną kifozy piersiowej u dzieci i młodzieży, charakteryzującą się nieprawidłowym rozwojem kręgów, prowadzącym do ich klinowatego kształtu. Skolioza, czyli boczne skrzywienie kręgosłupa, często współistnieje z kifozą, tworząc złożoną wadę postawy. Inne schorzenia, takie jak krzywica (zwłaszcza niedobór witaminy D), choroby neurologiczne (np. dystrofia mięśniowa, polio), choroby tkanki łącznej, choroby układu hormonalnego, zapalenia stawów kręgosłupa (np. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa) czy choroby nowotworowe kręgosłupa, również mogą prowadzić do powstania lub pogłębienia kifozy. Wrodzone wady kręgosłupa również należą do grupy przyczyn.
Nieprawidłowa postawa i nawyki
Bardzo częstą i często bagatelizowaną przyczyną pogłębionej kifozy piersiowej jest nieprawidłowa postawa ciała, zwłaszcza długotrwałe pochylenie do przodu, na przykład podczas pracy przy biurku, korzystania z urządzeń elektronicznych czy czytania. Brak odpowiedniego wsparcia dla kręgosłupa, siedzenie w nieergonomicznej pozycji przez wiele godzin dziennie, a także wadliwe nawyki ruchowe mogą stopniowo prowadzić do utrwalenia nieprawidłowego wzorca postawy i rozwoju kifozy. Czynniki takie jak wady wzroku, które wymuszają pochylanie głowy do przodu, również mogą przyczynić się do pogorszenia postawy i rozwoju kifozy piersiowej. Zmiany kifotyczne mogą postępować wraz z wiekiem, częściej obserwuje się je u kobiet po 40. roku życia, co może być związane ze zmianami hormonalnymi i osłabieniem mięśni.
Objawy i diagnostyka
Rozpoznanie kifozy, zwłaszcza na wczesnym etapie, jest kluczowe dla wdrożenia skutecznego leczenia i zapobiegania dalszemu postępowi choroby. Objawy mogą być subtelne, ale ich świadomość pozwala na szybszą reakcję.
Jak rozpoznać objawy kifozy?
Objawy pogłębionej kifozy piersiowej mogą obejmować widoczne zaokrąglenie pleców, tworzące tzw. garb. Sylwetka może wydawać się pochylona do przodu, z łopatkami rozsuniętymi i odstającymi od klatki piersiowej. Często obserwuje się wysunięcie głowy do przodu, co jest reakcją kompensacyjną organizmu. Może pojawić się uczucie sztywności w kręgosłupie, a także ból pleców, szczególnie w odcinku piersiowym, który może nasilać się podczas długotrwałego siedzenia lub wysiłku. W niektórych przypadkach kifoza może prowadzić do ograniczenia ruchomości klatki piersiowej, co manifestuje się jako trudności w oddychaniu lub ból w klatce piersiowej. U dzieci i młodzieży choroba Scheuermanna może objawiać się bólem pleców, szczególnie podczas aktywności fizycznej, a także widoczną deformacją sylwetki.
Badania diagnostyczne
Podstawą diagnostyki kifozy jest badanie palpacyjne przeprowadzone przez lekarza lub fizjoterapeutę, który ocenia krzywizny kręgosłupa, zakres ruchomości i napięcie mięśniowe. Kluczowym badaniem obrazowym jest RTG kręgosłupa, które pozwala na dokładne zmierzenie kąta wygięcia kręgosłupa w poszczególnych odcinkach i określenie rodzaju kifozy (np. piersiowa, szyjna). RTG jest niezbędne do potwierdzenia diagnozy, oceny stopnia zaawansowania wady oraz wykluczenia innych schorzeń, takich jak złamania kręgów czy zmiany zapalne. W przypadkach podejrzenia chorób neurologicznych lub zmian w tkankach miękkich, lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (CT).
Leczenie i ćwiczenia na kifozę
Leczenie kifozy zależy od jej przyczyny, stopnia zaawansowania oraz wieku pacjenta. Celem jest zazwyczaj zatrzymanie progresji wady, złagodzenie objawów bólowych i poprawa postawy.
Fizjoterapia i ćwiczenia korekcyjne
Fizjoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu kifozy, szczególnie w przypadku wad postawy i choroby Scheuermanna. Program terapeutyczny jest zawsze indywidualnie dopasowany do pacjenta i obejmuje ćwiczenia korekcyjne, których celem jest wzmocnienie osłabionych mięśni grzbietu i brzucha, rozciągnięcie przykurczonych mięśni klatki piersiowej oraz poprawa świadomości własnego ciała i postawy. Do najczęściej zalecanych ćwiczeń należą te, które mają na celu wyprostowanie sylwetki, otwarcie klatki piersiowej i aktywację mięśni posturalnych. Ważne są również ćwiczenia oddechowe. Wśród metod fizjoterapeutycznych skuteczne może być również pływanie, które angażuje wiele grup mięśniowych i odciąża kręgosłup, a także joga, która pomaga w poprawie elastyczności, siły mięśniowej i świadomości ciała.
Metody wspomagające: gorset i inne
W przypadkach pogłębionej kifozy piersiowej, zwłaszcza u dzieci i młodzieży w okresie wzrostu, gdy wada jest znacząca, lekarz może zalecić stosowanie gorsetu ortopedycznego. Gorset ma za zadanie stabilizować kręgosłup i zapobiegać dalszemu pogłębianiu się kifozy, jednocześnie wspomagając prawidłowy rozwój kręgosłupa. Ważne jest, aby gorset był noszony zgodnie z zaleceniami lekarza, ponieważ jego nadmierne lub nieprawidłowe stosowanie może prowadzić do osłabienia mięśni. W leczeniu objawowym, w przypadku bólu, stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. W zaawansowanych stadiach lub w przypadku poważnych deformacji, które wpływają na funkcjonowanie narządów wewnętrznych lub powodują silny ból, lekarz może rozważyć leczenie operacyjne, które polega na korekcji deformacji kręgosłupa za pomocą implantów.
Dodaj komentarz